دعوای حقوقی رفع تصرف عدوانی
موضوع دعاوی حقوقی رفع تصرف عدوانی در مواد 158 تا 177 قانون آیين دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب مصوب 1379 ذكر شده است. برای تحقق عنوان تصرف عدوانی بر اساس آنچه كه در قانون آمده است، وجود سه شرط اساسی ضروری است: نخست، سبق تصرف مدعی (سابقه تصرف قبلی خواهان)، دوم، لحوق تصرف مدعی‌عليه (تصرف بعدی خوانده) و سوم، عدوانی بودن تصرف (تصرف بدون مجوز قانونی).
بر اين اساس هرگاه شخصی متصرف ملكی باشد و ديگری بدون مجوز قانونی يا با قهر و غلبه، ملك را به تصرف خود در‌آورد. متصرف قبلی می‌تواند با مراجعه به دادگاه حقوقی و طرح دعوای رفع تصرف عدوانی نسبت به بازپس گيری ملك خود از متصرف اقدام كند.
يكی از ويژگی‌های مهمی كه در خصوص دعاوی حقوقی رفع تصرف عدوانی می‌تواند مورد توجه قرار گيرد، اين است كه خواهان دعوا نيازی به اثبات مالكيت خود نداشته و تنها با اثبات تصرف قبلی در ملك مي‌تواند اقدام به طرح دعوا عليه متصرف عدوانی كند. البته مدت زمان تصرف سابق خواهان بايد به انــدازه‌ای بـاشـد کـه او در عرف مـتصرف شناخته شود و اين مدت بنا بر نظر قاضی و عرف می‌تواند متفاوت باشد. (قانون آيين دادرسی مدنی سابق اين مدت زمان را يک سال معين کرده بود)
حتی اگر متصرف عدوانی، مالك ملك بوده و برای احقاق حق خود اقدام به تصرف عدوانی ملك كرده باشد، قانون اين اجازه را به متصرف ملك داده است تا با طرح دعوا و اثبات تصرف قبلی خود، رفع تصرف عدوانی را از دادگاه درخواست كند. البته مالك ملك می‌تواند با طرح دعوای متقابل و ارایه اسناد مالكيت نسبت به طرح دعوای خلع يد اقدام و ملك را با استفاده از مجاری قانونی و قضايی از متصرف باز پس گيرد.
يكی از ويژگی‌های مهم احكام رفع تصرف عدوانی، اجرای فوری رای دادگاه است و بر اساس قانون تجديدنظر خواهی مانع اجرای حكم نيست و رای دادگاه مبنی بر رفع تصرف فوری اجرا شده و دادگاه می‌تواند حكم به رفع آثار ناشی از تصرف عدوانی بدهد.
جهت ارتباط با وکیل متخصص دعاوی ملکی و تصرف عدوانی در تهران کلیک کنید - 88019243
دعوای كيفری رفع تصرف عدوانی
هر فعل يا ترك فعلی كه قانون برای آن مجازات تعيين كرده باشد، جرم محسوب مي‌شود و ماده 690 قانون مجازات اسلامی نيز «تصرف عدوانی مال منقول غير»، «مزاحمت از احقاق حق» و ممانعت از اجرای حق «را مستحق مجازات دانسته است».
به اعتقاد برخی حقوقدان‌ها و با توجه به تعاريف قانونی، «جرم تصرف عدوانی يعنی تصرف مال غيرمنقول متعلق به ديگری بدون رضايت مالك يا متصرف قانونی آن». برای شناخت بهتر جرم تصرف عدوانی ابتدا بايد عناصر جرم شناخته شده سپس به تفاوت‌های آن با دعوای حقوقی تصرف عدوانی پرداخت.
الف – عنصر مادی جرم
عمل فيزيكی جرم تصرف عدوانی، اقدام به تصرف غيرقانونی املاك متعلق به ديگران است. هر اقدامی كه در تسلط يا استيفای مالك از ملك با محدوديت يا خطر روبه‌رو شود، مصداق تصرف بوده و اين تصرف می‌تواند هم با ايجاد آثار تصرف و هم به صورت عادی و بدون ايجاد آثار تصرف باشد. به بيان ديگر، تصرف يك عمل عرفی بوده و شامل هر اقدامی می‌شود كه مالكيت مالك را به خطر مي‌اندازد.
برای تحقق عنصر مادی جرم تصرف عدوانی نخست اینکه مال بايد مال غيرمنقول باشد و دوم اینکه متصرف يا مدعی، مالكِ ملك باشد.همچنين راضی نبودن مالك يا صاحب حق از تصرف ديگران نيز در اين خصوص يكی از شرايط است.
ب - عنصر قانونی جرم
ذيل ماده 690 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 به صراحت در خصوص جرم تصرف عدوانی به بيان شرايط و اوضاع احوال اين جرم پرداخته است. در ذيل ماده 692 همان قانون به تصرف با قهر و غلبه اشاره كرده كه باز هم مصداق همين جرم محسوب می‌شود. البته ماده 694 قانون نيز به صورت جزیی موضوع ورود غيرمجاز به منزل و حريم خصوصی مسكن افراد را مورد توجه قرار داده كه مصداق ديگری از جرم تصرف عدوانی محسوب می‌شود اما در مجموع مهم‌ترین مستند قانونی جرم تصرف عدوانی همان ذيل ماده 690 قانون مجازات اسلامی است.
تفاوت دعاوی حقوقی و كيفری رفع تصرف عدوانی
همان‌طور كه گفته شد، برای طرح دعوای حقوقی رفع تصرف عدوانی، احراز مالكيت متصرف قبلی ملاك نبوده و صرف احراز تصرف عرفی خواهان، دادگاه را مكلف به صدور حكم رفع تصرف عدوانی و بازگشت آثار ناشی از تصرف می‌كند اما در دعوای كيفری، شرايط این‌گونه نيست و بر اساس ماده 690 قانون، احراز مالكيت شاكی دعوا از اركان اصلی طرح دعوای كيفری رفع تصرف عدوانی محسوب می‌شود. چه اينكه اگر متصرف قبلی فقط بهره‌بردار ملك بوده و حق مالكيت نداشته باشد، حق اعمال دعوای كيفری را نداشته و تنها از مجاری حقوقی و مدنی می‌تواند حق خود را احقاق كند. به بيان ديگر، در دعاوی كيفری، دادگاه فقط پس از احرازمالکیت می‌تواند حكم به محكوميت متصرف داده و او را مستحق مجازات معرفی كند.