موارد قانونی و مجاز سقط جنین

^{_{سقط جنین قانونی}}

در خصوص آمار سقط جنین غیر مجاز به هیچ عنوان نمی توان رقم مشخصی اعلام نمود. زیرا این عمل اصولاً به صورت مخفیانه و خارج از بیمارستان و بدون این که در جایی ثبت گردد انجان می پذیرد. اما آمار سقط جنین مجاز که با مجوز قانون و در  مراکز قانونی انجام می پذیرد، مشخص بوده و از سوی دولت ها اعلام می گردد که با واقعیت نیز منطبق می باشد.  
در فقه امامیه فقهای معاصر به استناد آیات متعدد قرآنی و احادیث معتبر، قائل به حرمت سقط جنین به طور کلی می باشند و صرفا در برخی موارد مشخص، به امکان سقط جنین به صورت استثنایی بر قاعده ی حرمت،  فتوا داده اند که البته میان فقها در این خصوص اتفاق نظر وجود ندارد و فتاوی متفاوتی در این زمینه صادر شده است که در این نوشته مجال تفصیل و توضیح آن نمی باشد.

در حقوق ایران در دوره های مختلف قانون گذاری، به موجب قوانین مختلف (از قانون مجازات عمومی سال 1304 تا قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوب 1400)  سقط جنین جرم انگاری شده و مصادیق سقط جنین مجاز  به عنوان استثنایی بر این جرم انگاری ها ذکر گردیده که مکررا مورد اصلاح و بازنگری قرار گرفته است.  اما هیچ گاه این جرم انگاری به طور کامل از قانون مجازات حذف نشده و صرفا نوع یا میزان مجازات آن و یا موارد مجاز سقط جنین تغییر داده شده است. 
با وجود این، اولین قانونی که اختصاصا به تعیین موارد سقط جنین قانونی پرداخته است ماده واحده قانون سقط درمانی مصوب 1384 می باشد که به موجب آن: سقط درمانی با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تأیید پزشکی قانونی مبنی بر بیماری جنین که به علت عقب افتادگی یا ناقص‌الخلقه بودن موجب حرج مادر است و یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر توأم باشد قبل از ولوج روح (چهار ماه) با رضایت زن مجاز میباشد و مجازات و مسؤولیتی متوجه پزشک مباشر نخواهد بود. 
قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوب 1400 آخرین مصوبه ی مجلس در خصوص سقط جنین قانونی می باشد که در  ماده 56 این قانون علاوه بر تاکید مجدد بر ممنوعیت سقط جنین و مستندات قانونی مجازات آن، مقرر داشته مادر صرفاً در مواردی که احتمال بدهد شرایط زیر محقق می ‌شود، می‌تواند درخواست سقط جنین را به مراکز پزشکی قانونی تقدیم نماید.
الف - در صورتی که جان مادر به شکل جدی در خطر باشد و راه نجات مادر منحصر در سقط جنین بوده و سن جنین کمتر از چهار ماه باشد و نشانه‌ ها و امارات ولوج روح در جنین نباشد 
ب - در مواردی که اگر جنین سقط نشود مادر و جنین هر دو فوت می‌ کنند و راه نجات مادر منحصر در اسقاط جنین است 
ج - چنانچه پس از اخذ اظهارات ولی، تمام شرایط زیر احراز شود:
1- رضایت مادر
2-  وجود حرج(مشقت شدید غیرقابل تحمل) برای مادر
3-  وجود قطعی ناهنجاری ‌های جنینی غیرقابل درمان، در مواردی که حرج مربوط به بیماری یا نقص در جنین است 
4-  فقدان امکان جبران و جایگزینی برای حرج مادر
5-  فقدان نشانه‌ ها و امارات ولوج روح 
6-  کمتر از چهار ماه بودن سن جنین.
در این صورت کلیه مراکز پزشکی قانونی در مراکز استان‌ ها مکلفند درخواست ‌های واصله را فوراً به کمیسیون سقط قانونی ارجاع نمایند. این کمیسیون مرکب از یک قاضی ویژه، یک پزشک متخصص متعهد و یک متخصص پزشک قانونی در استخدام سازمان پزشکی قانونی، حداکثر ظرف یک هفته تشکیل می ‌شود. 
رای لازم توسط قاضی عضو کمیسیون با رعایت اصل عدم جواز سقط در موارد تردید صادر می ‌گردد.
قاضی عضو در کمیسیون مذکور با حصول اطمینان نسبت به یکی از موارد ذیل مجوز سقط قانونی را با اعتبار حداکثر پانزده روزه صادر می ‌نماید. رای کمیسیون مذکور ظرف یک هفته قابل اعتراض در شعبه یا شعب اختصاصی دادگاه تجدیدنظر، به ریاست قاضی یا قضات ویژه منصوب رئیس قوه قضائیه در این امر می‌باشد و دادگاه مذکور حداکثر باید ظرف یک هفته تصمیم خود را اعلام کند.

به موجب این قانون، بیمارستانهای مورد تایید پزشکی قانونی موظفند در موارد مجاز سقط،  صرفا پس از دستور قاضی و احراز عدم امارات و نشانه های ولوج روح،‌ اقدام به سقط جنین نمایند. 
بنابراین اگر شخصی در غیر از موارد فوق الذکر و خارج از چارچوب مقرر قانونی اقدام به سقط جنین نماید، مرتکب جرم سقط جنین گردیده است. 
 در خصوص مجازات سقط جنین بر اساس آخرین قوانین کیفری باید گفت: در حال حاضر مستندا به ماده 306 قانون مجازات اسلامی سقط جنین در هیچ فرضی موجب قصاص نیست بلکه تمام کسانی که در ارتکاب این عمل دخالت داشته باشند طبق مواد 622 و 623 و 624  کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 محکوم به مجازات حبس و پرداخت دیه می گردند و  اگر مرتکب یا معاون این جرم پزشک یا ماما یا دارو فروش باشد علاوه بر مجازات مقرر در قانون مجازات، پروانه فعالیت ایشان ابطال می‌شود. 
 اگر مادر شخصا اقدام به سقط جنین نماید به موجب ماده 718 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 صرفا ملزم به پرداخت دیه شخصا یا توسط عاقله(حسب مورد) خواهد بود و تحت هیچ شرایطی از این بابت محکوم به حبس یا جزای نقدی نخواهد شد.

_{^{موارد مجاز سقط جنین}}

اختصارا آن که تنها مواردی که می توان بر اساس فتاوی برخی فقهای شیعه،  سقط جنین را جایز شمرد به شرح زیر می باشد که شرط مشترک تمامی این موارد، این است که سقط جنین پیش از دمیده شدن روح در جنین صورت گیرد: 
1-    سقط جنین در صورت تهدید جان زن باردار
2-    سقط جنین در صورت تهدید جان مادر و جنین
3-    سقط جنین نامشروع ناشی از زنا یا تجاوز
4-    سقط جنین به دلیل ناقص الخلقه بودن جنین
5-    سقط جنین در صورت ضرورت و عسر و حرج