مستثنیات دین چه مواردی هستند ؟
همیشه محکوم له یا طلبکار مجبور است با توسل به حکم یا دستور مراجع قضایی یا ثبتی، اموال بدهکار یا مدیون را معرفی، توقیف و مزایده گذاشته و نهایتا طلب خود را از آن بردارد و از طرفی هم طبق قانون مصلحت زندگی محکومعلیه هم ایجاب میکند که برخی اموالش از توقیف و مزایده مصون بماند که بر این اساس قانونگذار اموالی را که جزء ضروریات زندگی مدیون باشد، از توقیف معاف دانسته و به عنوان مستثنیات دین شناخته و پذیرفته است. تا پیش از تیرماه 1394 که قانون نحوه اجرای محکومیت مالی با اصلاحاتی از سوی قانونگذار مواجه شد، در فهرست مستثنیات، اتومبیل هم قرار داشت اما بعد از آن، این فهرست با تغییراتی همراه بود.
امتیاز:
|
تعداد بازدید: 21544
مصادیق و موارد مستثنیات دین
- منزل مسکونی یا همان مسکن مورد نیاز محکومعلیه و افراد تحت تکفل وی با رعایت شئونات آن ها که در عرف رایج است یکی از این موارد به شمار میرود که با تشخیص قاضی برای تعیین نوع شأن افراد، حکم نهایی برای آن صادر میشود.
- ممکن است برای منزل مسکونی مورد نیاز، این ابهام به وجود آید که تکلیف فردی که مستاجر بوده یا پولی بابت رهن به صاحبخانه به عنوان پول پیش داده در زمان پرداخت دین چه میشود که باید گفت ودیعه مسکن تا قبل از اصلاحات سال 94، جزء مستثنیات دین نبود اما بعد از آن و به دلیل وجود اختلاف نظرهای فراوانی که در احکام مطرح میشد، مبلغ ودیعه هم که مستاجر نزد موجر به امانت گذاشته هم جزء مستثنیات دین قرار داده شد.
- همچنین در کنار مسکن مورد نیاز، اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوایج ضروری محکومعلیه خانواده و افراد تحت تکفل او لازم است نیز جزء مستثنیات قرار داده شده است.
- آذوقه موجود به قدر احتیاج محکومعلیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که در حالت عرفی آذوقه ذخیره میشود و کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علمی و تحقیق متناسب با شان آن ها و همچنین وسایل و ابزار کار کسبه و پیشهوران و کشاورزان و سایر اشخاص که وسیله امرار معاش محکومعلیه و افراد تحت تکفل وی هست هم بخشی از مستثنیات دین را تشکیل میدهند.
- اتومبیل در اصلاحات جدید قانون نحوه اجرای محکومیت مالی جزء مستثنیات دین نیست، البته در صورتی که بخشی از ضروریات زندگی و ابزار کار و درآمدزایی محکومله و افراد تحت تکفلش باشد، میتواند جزء مستثنیات دین باشد.
- همچنین تا پیش از اصلاحات تیرماه 1394، تلفن با قید ابزار کار و ابزار مورد نیاز، بخشی از مستثنیات دین به شمار میرفت اما اکنون طبق قوانین بهروز شده به صورت همیشگی جزئی از مستثنیات دین قرار دارد.
پرداخت دین با احتساب کارشناس و ارزیاب
- فرد طلبکار یا محکومعلیه فقط میتواند در چارچوب مقدار طلب خود، اموال بدهکار یا همان مدیون را توقیف کند و بیش از آن را نمیتواند طلب کند که این توضیح برای شرایطی به کار میآید که فردی یک منزل یا اتومبیل با ارزشی بیشتر از طلب محکومعلیه داشته باشد و با توقیف اموال، تمام آن زیر سوال برود.
- در چنین شرایطی دادگاه با توقیف اموال، ارزیاب و کارشناسی را برای ارزیابی ارزش واقعی آن منزل یا هر کالایی دیگر قرار میدهد و کارشناس هم با بررسی دقیق و با رای قاضی اموال مورد نظر را به مزایده میگذارد و بعد از فروش آن ها، میزان طلب محکومعلیه پرداخت و الباقی مبلغ فروخته شده به محکومله یا همان مدیون داده میشود.
- در بحث مستثنیات دین، مساله قابل توجه نوع مال است نه شخصیت و بر این اساس هیچ فردی در زمان پرداخت دین به دلیل برخورداری از یک شغل ویژه نمیتواند شانه خالی کند؛ البته نکته قابل توجه در این میان این است که اموال عمومی قابل توقیف نیستند.به عنوان مثال اموال شهرداری یا اموال وزارتخانهها در زمانی که هر یک از آن ها محکوم شناخته شوند، به دلیل این که اموالشان بخشی از اموال عمومی است، قابل توقیف نیست.
-
برای اجرای حکم از اموال محکوم علیه در مواردی که بحث مستثنیات دین مطرح می شود کارشناس مربوطه ارزیابی های لازم را انجام می دهد و در صورتی که آن را از موارد مذکور بداند حکم از محل آن اجرا نخواهد شد .
مثلا اگر منزل مسکونی و محکوم علیه بیش از نیاز و شأن عرفی او باشد (در حالت اعسار) و مال دیگری از او در دسترس نباشد و او حاضر به فروش ملک نباشد به تقاضای محکوم له ملک به وسیله مرجع اجرا با رعایت تشریفات به فروش رسیده و مازاد بر قیمت منزل مناسب عرفی محکوم علیه، ما بقی صرف تادیه دیون او می شود مگر استیفای محکوم به از طریق سهل تری مثل استیفا از محل منافع بخش مازاد منزل یا انتقال سهم مشاعی ممکن باشد.
-
در خصوص ملک اجاره ای نیز همین ترتیب رعایت می شود . بدین نحو که ترجیحا محکوم علیه مبالغ اجاره بهای ماهانه پرداخت کند اما اگر پرداخت اجاره ماهانه شود .پیش پرداخت (مبلغ حین اجاره نامه) باید بابت عین مستاجره مورد نیاز و در شأن عرفی او باشد وگرنه اگر امکان پرداخت ماهیانه وجود داشته باشد و موجب عسر و حرج نگردد پیش پرداخت مستشنی دین محسوب نمیشود و توقیف آن ممکن است.
ورثه و مستثنیات دین
- مستثنیات دین تا زمانی قابل اجراست که محکومله یا همان مدیون در قید حیات باشد؛ در غیر این صورت اگر فوت کند ورثه نمیتوانند ادعاهایی که در مستثنیات اعم از این که آن وسیله ابزار کار بوده یا آن منزل مسکونی تنها منزل متوفی بوده، قابل طرح است را بیان کنند و طبق قانون تمام اموال متوفی توقیف میشود.
- زمانی ورثه میتوانند به ارث دسترسی پیدا کنند که طبق قانون در وهله نخست، بدهی و تمام دیون متوفی پرداخت شود.
مستثنیات دین و مستندات قانونی آن :
قوانین اجرای احکام مدنی و آیین دادرسی مدنی در کنار قانون نحوه اجرای محکومیت مالی به موضوع مستثنیات دین به طور کامل و تفصیلی نکاتی را مطرح کردند که در ماهیت، تمام محتوای آن ها با هم یکسان است و اصلاحات قانون نحوه اجرای محکومیت مالی، در برخی از جزئیات که به آن اشاره شده، با تغییر مواجه شده است.مستثنیات دین اموالی است که قانون گذار لوازم امرار معاش محکوم علیه دانسته که نمی توان حکم را از محل این اموال اجرا کرد.
مطابق ماده 24 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، مستثنیات دین اینگونه تعریف شده است :
- منزل مسکونی که عرفا در شان محکوم علیه در حالت اعسار او باشد.
- اثاثیه مورد نیاز برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکلف او
- آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکلف او برای مدتی که آذوقه عرفا ذخیره میشود .
- کتب و ابزار علمی برای اهل علم متناسب با شان آنها
- وسایل و ابزار کار که برای امرار معاش ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکلف او باشد.
- تلفن مورد نیاز مدیون ( در قانون جدید اضافه شده است)
- مبلغی که ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد، عین مستاجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد.در قانون جدید اضافه شده است.
مطابق ماده 523 قانون آیین دادرسی مدنی :
در کلیه مواردی که رای دادگاه برای وصول دین به موقع اجرا گذارده می شود.اجرای رای از مستثنیات دین اموال محکوم علیه ممنوع است .
مطابق ماده 524 همین قانون موارد مستثنا ذکر شده است :
- مسکن مورد نیاز او و افراد تحت تکلف متناسب با شئون عرفی (منطبق با قانون نحوه اجرای محکمیت های مالی)
- مورد نیاز و متناسب با شأن (این مورد در قانون نحوه اجرای محکویت پیش بینی شده.)
- اثاثیه مورد نیاز برای رفع حوائج ضروری او و خانواده و افراد تحت تکفل (منطبق با قانون نحوه اجرای محکمیت های مالی)
- آذوقه به قدر احتیاج او و افراد تحت تکلف برای مدت عرفی (منطبق با قانون نحوه اجرای محکمیت های مالی)
- ابزار علمی متناسب با شأن (منطبق با قانون نحوه اجرای محکمیت های مالی)
- وسایل و ابزار کار لازم برای امرار معاش او و افراد تحت کلف (منطبق با قانون نحوه اجرای محکمیت های مالی)
نکته : با قانونگذاری ماده 24 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی ، ماده 523 قانون آیین دادرسی مدنی نسخ شده به اصطلاح خاص موخر عام مقدم را تخصیص زده است .
مطالب مرتبط با مستثنیات دین :
1- روش دفاع و ایراد در دادگاه و جلسه رسیدگی و ایرادات دادرسی
2- شرایط لازم برای اهلیت اقامه دعوا، شرایط شاکی و خواهان
3- دلیل و تحصيل دليل در امور کیفری و مدنی
4- آشنایی با اظهارنامه و اخطار قانونی