شرایط ایجاد و اعمال حق شفعه

_{^{شرایط تعلق و امکان اعمال حق شفعه}} 

^{_{1- مال غیر منقول باشد.}}

اخذ به شفعه فقط در مورد مالی ممکن است که غیر منقول ذاتی باشد. در مورد اموال غیر منقول حکمی و اموال منتقول و اموال اعتباری امکان اعمال حق شفعه نیست. با این وجود اموال غیر منقول تبعی تابع ملک موضوع حق به حساب آمده و داخل در ان هستند.

_{^{2- مال مشاع باشد.}}

منظور از مشاع بودن مال این است که بدون تعیین مصداق سهم هر شریک دو یا چند نفر (البته در اخذ به شفعه ضرورتاً دو نفر) با میزان سهام مشخص در آن مال شریک باشند.

_{^{3- مال قابل تقسیم باشد.}} 

نباید قابلیت تقسیم را با ضرورت امکان افراز خلط نمود. به نظر می رسد تنها مورد عدم امکان و قابلیت تقسیم حکم مندرج در ماده 595 قانون مدنی باشد. که تقسیم را اگر منجر به افتادن تمام مال مشترک یا حصه یک یا چند شریک از مالیت باشد حتی در فرض توافق و تراضی ممنوع می نماید. نباید واژه تقسیم را در توصیف این شرط وسعت داد. خود قانونگذار مدنی تقسیم را به هر یک از روش های فروش ، افراز و تعدیل به رسمیت شناخته است؛ به عبارت دیگر رابطه بین افراز و تقسیم از نسب اربعه خصوص و عموم من الوجه است.

_{^{4- شرکا 2 نفر باشند.}}

قانونگذار در ماده 808 قانون مدنی و در جایی که حق شفعه را تعریف و توصیف می نماید امکان اعمال آن را فقط در جایی ممکن می داند که شرکا مال غیر منقول مشاع قابل تقسیم دو نفر باشند.

_{^{5- سهم مشترک به وسیله بیع منتقل شود.}}

هر چند که قانونگذار حق شفعه را فقط در فرض وقوع عقد بیع بین شریک و خریدار قابل اعمال می داند ولی بعضی فقها که البته اقلیت هم هستند اعمال آن را در خصوص کلیه عقود مملک (تملیکی) ممکن دانسته اند ولی در هر حال نظر قانونگذار مدنی و مشهور فقها بر اختصاص آن در بیع است.

_{^{6- سهم مشترک به عنوان مبیع (و نه ثمن) موضوع عقد قرار گیرد.}}

حکم صریحی در این مورد در قانون نیامده است ولی از لحن و نوع نگارش قانونگذار و مراجعه به نظرات فقها و ضرورت تفسیر مضیق احکام استثنایی اخذ به شفعه، این شرط قابل استنباط است.

_{^{7- شفیع (صاحب حق شفعه) مسلمان باشد.}}

این شرط فقط در کتب فقها آمده و قانونگذار مدنی در خصوص آن ساکت است.همچنین فقها احتمالاً به دلیل قاعده منع سلطه کافر بر مسلم در جایی که شریک فروشنده کافر باشد حق شفعه را برای شفیع به رسمیت شناخته اند. به طور خلاصه فقز موردی ممنوع شده که شفیع کافر و شریک مسلمان باشد.