آیا می توانیم معامله زمین 8 هکتاری بین پدر و برادرمان را باطل کنیم ؟

_{^{پاسخ – امکان ابطال معامله صوری و ساختگی زمین 8 هکتاری بین پدر و برادرمان}}

• یکی از شرایط اساسی صحت هر معامله ای داشتن اهلیت است؛ ماده 211 قانون مدنی شرایط اهلیت را بیان کرده است.
• یکی از موارد شایع در افراد مسن وجود بیماری هایی است که قدرت اراده و صحت کار عقل را از بین می برد و افراد به دلیل بیماری توانایی های خود را از دست می دهند و اصطلاحا قوای دماغی آنها دچار اختلال می شود و نمی توانند به درستی تصمیم بگیرند و منظور از عقل نیز همین است. عقل یعنی داشتن قوای دماغی سالم؛ کسی که فاقد این قوه باشد اصطلاحا مجنون نامیده می شود.
• تشخیص جنون یک مفهوم عرفی و پزشکی است و تشخیص آن کار آسانی نخواهد بود و ضابطه دقیقی ندارد. و در صورت اختلاف در این مسئله دادرس باید به حل اختلاف بپردازد و با ارجاع پرونده به کارشناس و روان پزشک اتخاذ تصمیم می نماید.
• اگر مشخص شود که فرد در زمان انعقاد معامله فاقد قوه تمیز و ادراک بوده باشد به دلیل نداشتن اهلیت استیفاء این معامله اساسا باطل است چون شرایط اساسی صحت وجود نداشته است.
• البته اصل بر این است که معاملات اصولا صحیح هستند و افراد هم پس از رسیدن به سن بلوغ اصولا اهلیت دارند مگر اینکه خلاف این دو مسئله ثابت شود.در این صورت معامله باطل شناخته می شود و ترتیب اثری بدان داده نمی شود. 
• در مورد معاملات صوری نیز باید گفت که معامله صوری بر دو نوع هستند و  به معامله ای گفته می شود که در آن قصد جدی انشایی وجود نداشته است یعنی طرفین فقط یک ظاهر و صورتی از انعقاد معامله را انجام می دهند ولی هیچ قصد جدی در اصل قرارداد وجود ندارد؛ مثل یک خانم و یک آقا که صوری با هم ازدواج میکنند تا بتوانند اقامت یک کشور دیگر را بگیرند. در اینجا این دو شخص قصد جدی نکاح ندارند بلکه هدف دیگری را از انعقاد این نکاح در نظر دارند. 
• یک حالت دیگر نیز وجود دارد که  افراد سعی میکنند ماهیت واقعی عمل خود را پنهان کنند. یعنی ماهیت حقوقی دیگری را به جای ماهیت واقعی عمل خود معرفی میکنند. به طور مثال زیاد رخ می دهد که افراد مبایعه نامه ای تنظیم می کنند و اموال خود را به نزدیکان خود انتقال می دهند اما همبستگی عوضین را از بین می برند و بیعی بدون پرداخت ثمن انجام می دهند که آنچه در عالم واقع رخ داده است بیع نبوده بلکه هبه بوده است ؛ احراز قصد اصلی طرفین توسط دادگاه انجام می پذیرد و احکام و شرایط قصد واقعی افراد را دخیل در حکم می کنند.

_{^{پاسخ به پرسش مخاطب در خصوص امکان ابطال معامله صوری پدر و برادر}}

♦  سوال پیش رو از دو جهت قابل بحث است؛

1- اول اهلیت قانونی پدر که در زمان انعقاد قرارداد احتمال می رود به دلیل کهولت سن و بیماری یا به دلیل مصرف داروهایی روان او تحت تاثیر قرار گرفته باشد و نتوانسته است به درستی معامله کند یا تمرکز داشته باشد و ممکن است به دلیل حواس پرتی و از این قبیل مسائل درک درستی از قرارداد نداشته باشد.

2- از طرفی نیز اصل معامله است که باید جزییات بیشتری از متن قرارداد دیده شود تا بتوان تشخیص داد که معامله صوری دارای قصد جدی انشایی بوده است و فقط ماهیت عمل حقوقی را پنهان کرده اند یا اینکه کاملا هیچ قصد جدی نبوده که معامله در این صورت از اساس باطل است چون رکن اصلی معامله وجود نداشته است. 

_{^{مستندات قانونی - ابطال معامله صوری}}

ماده ۱۹۱ قانون مدنی
عقد محقق می شود به قصد انشاء به شرط مقرون بودن به چیزی که دلالت بر قصدکند 

ماده ۲۱۱ قانون مدنی
برای اینکه متعاملین اهل محسوب شوندبایدبالغ وعاقل و رشیدباشند. 

ماده ۲۱۲ قانون مدنی
معامله بااشخاصی که بالغ یاعاقل یارشیدنیستندبه واسطه عدم اهلیت باطل است .

 ماده ۲۱۳ قانون مدنی
معامله محجورین نافذ نیست . 

ماده ۲۱۸ قانون مدنی
هر گاه معلوم شود که معامله با قصد فرار از دین به طور صوری انجام شده آن معامله باطل است . ( اصلاحی ۴/۸/۱۳۷۰ ) 

ماده ۲۱۸ مکرر قانون مدنی
هر گاه طلبکار به دادگاه دادخواست داده دلائل اقامه نماید که مدیون برای فرار از دین قصد فروش اموال خود را دارد ، دادگاه می تواند قرار توقیف اموال وی را به میزان بدهی او صادر نماید که در این صورت بدون اجازه دادگاه حق فروش اموال را نخواهد داشت . ( ۴/۸/۱۳۷۰)