امکان مطالبه نفقه گذشته اقارب و فرزندان

_{^{پاسخ – آیا می شود نفقه گذشته فرزند را مطالبه کرد ؟}}

• تعریف اصطلاحی نفقه به تعریف لغوی آن نزدیک است و عبارت است از چیزی که برای گذراندن زندگی لازم و مورد نیاز است.
• نفقه ی اقارب به موجب ماده 1204 قانون مدنی عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث ‌البیت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق.
• در خصوص میزان نفقه اقارب مقدار معیی شرط نمی باشد. قانون مدنی در ماده 1204 میزان نفقه را بر مبنای دو عامل احتیاج مستحق نفقه و درجه استطاعت انفاق کننده قرار داده است. بنابراین، میزان نفقه از ثبات برخوردار نبوده و شخص مستحق نفقه می تواند به استناد بالا رفتن هزینه های زندگی یا شخص منفق می تواند به استناد کاهش هزینه های زندگی میزان نفقه را افزایش  یا کاهش دهند.
• در حال حاضر دادگاه ها میزان نفقه را با استعلام از نظر کارشناس ارزیابی می نمایند. البته این تعیین موقتی بوده و با سلب قدرت مالی انفاق کننده یا با کسب درآمد منفق تعهد به انفاق ساقط می گردد.

این محتوا متعلق به سایت دفتر وکالت دادگران حامی ((dadgaran.com)) بوده و بهره برداری از آن بدون ذکر منبع ممنوع است.

^{_{شرایط الزام به انفاق}} 

_{^{خویشاوندی}}

 خویشاوندی به معنای قربات و نزدیک بودن می باشد. به موجب ماده 1199 قانون مدنی "نفقه اولاد بر عهده پدر است و پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهده اجداد پدری است، با رعایت الاقرب‌ فالاقرب.

در صورت ‌نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم قدرت آن ها نفقه بر عهده مادر است. هر گاه مادر هم زنده و یا قادر به انفاق نباشد با رعایت الاقرب فالاقرب به عهده اجداد و جدات مادری و جدات پدری واجب ‌النفقه است و اگر چند نفر از ‌اجداد و جدات مزبور از حیث درجه اقربیت مساوی باشند نفقه را باید به حصه متساوی تادیه کنند." با توجه به این ماده نفقه اولاد به ترتیب برعهده پدر، پدرِ پدر (اگر در قید حیات نبوه یا توانایی انفاق نداشته باشد برعهده پدربزرگ پدر)، مادر، پدر و مادر مادر و مادر پدر می باشد که در فرض اخیر اگر هر سه نفر یا دو نفر از آنان زنده بود باید نفقه را به تساوی تادیه نمایند. 
در خصوص نفقه فرزندان باید به این نکته اشاره داشت که نفقه ی اولاد ذکور تا 18 سالگی و اناث تا زمانی که ازدواج نکرده اند با پدر است. البته در صورتی که ذکور به تحصیلات خود ادامه دهند نفقه همچنان برعهده ی پدر می باشد. همچنین فرزندان اناث که شوهر کند و بعد مطلقه شود و یا همسرش فوت نماید که مستمری نداشته باشد، نفقه ی ایشان با پدر خواهد بود.
 از دیگر خویشاوندان مستحق نفقه ابوین هستند. ماده 1200 همین قانون مقرر می دارد نفقه ابوین با رعایت الاقرب‌ فالاقرب به عهده اولاد و اولاد اولاد است. بنابراین، نفقه پدر و مادرر فقیر در درجه اول برعهده اولاد است. در این صورت اگر پدر و مادر فقط یک فرزند داشته باشند همه نفقه برعهده اوست و اگر چند فرزند داشته باشد نفقه بطور تساوی برعهده آنان است. در صورتی که شخص فرزند نداشته باشد نفقه او برعهده نوه خواهد بود. 
لازم به ذکر است با توجه به ماده 1196 قانون مدنی خواهر و برادر ملزم به انفاق یکدیگر نیستند.
 

_{^{نیاز مستحق نفقه}}

ماده 1197 قانون مدنی بیان می دارد "کسی مستحق نفقه است که ندار بوده و نتواند به وسیله اشتغال به شغلی وسائل معیشت خود را فراهم سازد." در این ماده برای اینکه شخص، استحقاق نفقه را پیدا کند دو شرط قید شده: یکی موضوع فقر و دیگری ناتوانی از اشتغال به شغلی.  بنابراین، برای دریافت نفقه اقارب شخص باید ثابت نماید که فقیر است و  مالی که کافی برای گذران زندگی و رفع احتیاجاتش باشد ندارد. همچنین شخص باید شغلی که مناسب حال و شئوش باشد نداشته باشد. لازم به ذکر است علاوه بر نداشتن شغل، باید احراز گردد که امکان یافتن شغل برای او ناممکن یا بسیار دشوار است. 
این محتوا متعلق به سایت دفتر وکالت دادگران حامی ((dadgaran.com)) بوده و بهره برداری از آن بدون ذکر منبع ممنوع است.

_{^{تمکن منفق}}

ماده 1198 قانون مدنی در این باره مقرر می دارد کسی ملزم به انفاق است که متمکن از دادن نفقه باشد یعنی بتواند نفقه بدهد بدون اینکه از این حیث در وضع معیشت خود دچار ‌مضیقه گردد برای تشخیص تمکن باید کلیه تعهدات و وضع زندگانی شخصی او در جامعه در نظر گرفته شود. بنابراین، اگر به علت کمبود دارایی و درآمد، دادن نفقه به اثارب شخص را دچار تنگدستی نماید، وی مکلف به انفاق نخواهد بود و فقط در صورتی تکلیف انفاق وجود دارد که شخص متمکن باشد. لازم به ذکر است برای تشخیص تمکن باید وضع زندگی منفق در جامعه در نظر گرفته شود و منفق بتواند مطابق شان و منزلت خود در جامعه زندگی نماید. در این باره داوری عرف حکمفرما می باشد.

_{^{پاسخ به پرسش مخاطب در خصوص امکان مطالبه نفقه گذشته اقارب و فرزندان}}

♦ در پاسخ به پرسش شما در خصوص امکان مطالبه نفقه گذشته اقارب و فرزندان باید گفت به موجب ماده 1206 قانون مدنی اقارب فقط نسبت به آتیه می ‌توانند مطالبه نفقه نمایند.با این وجود در سال 1391 و به موجب ماده 53 قانون حمایت خانواده پرداخت نکردن نفقه اقارب ضمانت اجرای کیفری و مجازات به همراه خواهد داشت یعنی به عبارت اخری اگر فردی نفقه فرزندان خود را ندهد (نفقه گذشته) ممکن است تحت تعقیب کیفری و مجازات قرار گیرد. 

♦ بنابراین امکان مطالبه نفقه گذشته برای اقارب وجود ندارد.با این حال در این رابطه باید به دو نکته توجه نمود:
1- در صورت تقاضای نفقه با تقدیم دادخواست، شخص از زمان تقدیم دادخواست مطالبه نفقه تا صدور حکم مستحق نفقه خواهد بود گرچه تا صدور حکم مدت زمان زیادی بگذرد.
2- در صورتی که زوجین در خصوص پرداخت نفقه توافق نموده باشند و پدر پرداخت نفقه ماهانه را تعهد کرده باشد، در این  صورت مادر می تواند نفقه گذشته طفل را بر مبنای این تعهد مطالبه نماید.

3- اقارب می توانند با تقاضای تعقیب کیفری مسئول پرداخت نفقه به وی فشار آورده و از این طریق نفقه گذشته خود را مطالبه کنند.

_{^{مستندات قانونی - مطالبه نفقه اقارب و نفقه گذشته}}

ماده ۱۱۹۶ قانون مدنی
در روابط بین اقارب فقط اقارب نسبی و در خط عمودی اعم از صعودی و یا نزولی ملزم به اتفاق یکدیگرند.
ماده ۱۱۹۷ قانون مدنی
کسی مستحق نفقه است که ندار بوده و نتواند به وسیله اشتغال به شغلی وسائل معیشت خود را فراهم سازد.
ماده ۱۱۹۸ قانون مدنی
کسی ملزم به انفاق است که متمکن از دادن نفقه باشد یعنی بتواند نفقه بدهد بدون اینکه از این حیث در وضع معیشت خود دچار ‌مضیقه گردد برای تشخیص تمکن باید کلیه تعهدات و وضع زندگانی شخصی او در جامعه در نظر گرفته شود.
ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی
نفقه اولاد بر عهده پدر است [و] پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهده اجداد پدری است، با رعایت الاقرب‌ فالاقرب. در صورت ‌نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم قدرت آن ها نفقه بر عهده مادر است. هر گاه مادر هم زنده و یا قادر به انفاق نباشد با رعایت الاقرب فالاقرب به عهده اجداد و جدات مادری و جدات پدری واجب‌النفقه است و اگر چند نفر از ‌اجداد و جدات مزبور از حیث درجه اقربیت مساوی باشند نفقه را باید به حصه متساوی تادیه کنند.
ماده ۱۲۰۰ قانون مدنی
نفقه ابوین با رعایت الاقرب‌ فالاقرب به عهده اولاد و اولاد اولاد است.
ماده ۱۲۰۱ قانون مدنی
هر گاه یک نفر هم در خط عمودی صعودی و هم در خط عمودی نزولی اقارب داشته باشد که از حیث الزام به انفاق در درجه مساوی‌ هستند نفقه او را باید اقارب مزبور به حصه متساوی تادیه کنند بنابراین اگر مستحق نفقه پدر و مادر و اولاد بلافصل داشته باشد نفقه او را باید پدر و ‌اولاد او متساویا تادیه کنند بدون این که مادر سهمی بدهد و همچنین اگر مستحق نفقه مادر و اولاد بلافصل داشته باشد نفقه او را باید مادر و اولاد ‌متساویا بدهند.
ماده ۱۲۰۲ قانون مدنی
اگر اقارب واجب‌النفقه متعدد باشند و منفق نتواند نفقه همه آن ها را بدهد اقارب در خط عمودی نزولی مقدم بر اقارب در خط عمودی‌ صعودی خواهند بود.
ماده ۱۲۰۳ قانون مدنی
در صورت بودن زوجه و یک یا چند نفر واجب‌النفقه دیگر زوجه مقدم بر سایرین خواهد بود.
ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی
نفقه اقارب عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث‌البیت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق.
ماده ۱۲۰۵ قانون مدنی
در موارد غیبت یا استنکاف از پرداخت نفقه، چنانچه الزام کسی که پرداخت نفقه بر عهده اوست ممکن نباشد دادگاه می‌تواند با مطالبه افراد واجب النفقه به مقدار نفقه از اموال غایب یا مستنکف در اختیار آنها یا متکفل مخارج آنان قرار دهد و در صورتی که اموال غایب یا مستنکف در اختیار نباشد همسر وی یا دیگری با اجازه دادگاه می‌توانند نفقه را به عنوان قرض بپردازند و از شخص غایب یا مستنکف مطالبه نمایند.
ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی
زوجه در هر حال می‌ تواند برای نفقه زمان گذشته خود اقامه دعوی نماید و طلب او از بابت نفقه مزبور طلب ممتازه بوده و در صورت‌ افلاس یا ورشکستگی شوهر زن مقدم بر غرما خواهد بود، ولی اقارب فقط نسبت به آتیه می‌توانند مطالبه نفقه نمایند.

این محتوا متعلق به سایت دفتر وکالت دادگران حامی ((dadgaran.com)) بوده و بهره برداری از آن بدون ذکر منبع ممنوع است.

پاسخ داده شده توسط کارشناس حقوقی ما