آیا عقد معاوضه خودرو با اراده یک طرف قابل انحلال است ؟

_{^{پاسخ – وضعیت اعتبار و امکان فسخ قرارداد معاوضه خودرو}}

• ماده ۴۶۴ قانون مدنی عقد معاوضه را تعریف کرده است و ماده ۳۳۸ قانون مدنی نیز به تعریف عقد بیع پرداخته است .
• گشاده دستی که قانونگذار در تعریف بیع ممکن است هر نوع عوضی اعم از پول یا کالا را در خود دخیل کند و عقد معاوضه را نیز داخل در تعریف کند اما باید دانست که یافتن تمیز بیع و معاوضه آثار مهم عملی دارد از جمله اینکه قواعد خاص عقد بیع مانند خیار تاخیر ثمن یا حق شفعه در عقد معاوضه راه ندارد همانطور که ماده ۴۶۵ قانون مدنی بدان تصریح دارد. 
• تمیز بین عقد بیع و معاوضه بسته به اراده و قصد مشترک طرفین دارد اگر آنان خواسته باشند که دو چیز را بدون هیچ امتیازی با هم مبادله کنند توافق آنان تابع قواعد معاوضه است و اگر اراده آنان بر این باشد که یکی از دو عوضین مبیع و دیگری بهای آن باشد قرارداد طرفین بیع محسوب میشود. 
• اما هر قراردادی تابع قواعد عمومی قرارداد ها خواهد بود پس طبق قواعد عمومی قرارداد ها هریک از طرفین ملزم به انجام تعهد خود در تعهداتی که بدان پایبند هستند  ، می‌باشند .
• اصلی ترین تعهد تسلیم مبیع و تادیه ثمن می باشد حال ممکن است در اینجا ثمن کالا قرار بگیرد ؛ اما تفاوتی در اصل تعهدات قراردادی وجود ندارد و متعهد می تواند الزام او را از دادگاه صالحه بخواهد .
• قانونگذار فقط اجازه الزام به تسلیم مبیع را داده است نه فسخ یا انحلال قرارداد ؛ مگر اینکه ضمن قرارداد خیار شرط یا حق فسخی پیش بینی شده یا شرط نتیجه ای قرار داده شده باشد که در صورت تخلف از شرط عقد به خودی خود منحل شود.
• بحثی دیگر نیز در این مسئله مطرح است که خریدار می تواند از پرداخت ثمن خودداری کند تا فروشنده حاضر به تسلیم مبیع شود ؛ متقابلا همین اختیار را فروشنده نیز در مورد تسلیم مبیع دارد یعنی می تواند ایفای به عهد را منوط به پرداخت ثمن کند. این اختیار متقابل از رابطه علیت بین دو تعهد یا همبستگی ارادی آن دو استنباط می شود و حق حبس نام دارد. حال اینکه چگونه می توان به این کشمکش و محول کردن انجام تعهد به انجام تعهد از طرف دیگری پایان داد نیز باید گفت که دادگاه باید هر دو را اجبار کند .
• دیوان عالی کشور نیز در حکم شماره ۱۸۷ مورخه ۲۸/۱/۱۳۱۷ خود نظر داده است که در هیچ صورت نمی توان خریدار یا فروشنده را به استناد حق حبس ، طرف دیگر را محکوم به بی حقی کرد.

_{^{پاسخ به پرسش مخاطب در خصوص انحلال عقد معاوضه خودور با اراده یک طرف}}

  ♦  سوال شما ابهام دارد که آیا خودروهای خود را به یکدیگر تحویل دادید و یا این که صرفاً قرارداد بستید ولی خودروها را تسلیم طرف مقابل ننموده اید. 
1- در فرضی که صرفا قرارداد معاوضه منعقد شده است اما هنوز خودرو را تحویل نداده اید، توجه داشته باشید که هر گونه خسارتی که قبل از تسلیم مبیع به خریدار به خودرو وارد شود فروشنده و کسی که مسئول واگذاری کالا می باشد باید خسارات را پرداخت کند و از قاعده "تلف المبیع قبل القبض فهو من مال البایع" پیروی می کند.

•  همچنین در موردی که بعض و قسمتی از مبیع ناقص می شود و چون خودرو تجزیه ناپذیر است و بخشی که تلف شده سبب نقص آن می شود بدون اینکه جزیی از ثمن را به خود اختصاص دهد . در اینجا امکان استناد به خیار تبعض صفقه وجود ندارد. زیرا به دید عرف نمی توان گفت که بخش جدایی پذیری از مبیع به طور کلی از بین رفته. بلکه مبیع باقیست اما ناقص است

بنابراین شما می توانید یا الزام فروشنده به پرداخت خسارات خودرویی که خریدید اما هنوز تحویل نگرفته اید را بخواهید و قرارداد را فسخ نکنید یا می توانید با استناد به ماده 388 قانون مدنی قرارداد را فسخ کنید. 
2- اما در فرضی که خودروهای خود را نیز به صورت فیزیکی تحویل یکدیگر داده اید در این صورت دیگر هر آسیبی که به خودرو وارد شود متوجه خریدار(منتقل الیه) می باشد و ارتباطی به فروشنده ندارد و در هر صورت آن عقد لازم و غیر قابل فسخ است مگر اینکه صراحتا شرط فسخی در قرارداد ذکر شده باشد.

♦  فلذا در صورت امتناع فروشنده می توانید با طرح دعوای الزام به تنظیم سند خودرو علیه فروشنده، الزام وی را به تنظیم سند از دادگاه بخواهید و او نیز  در مقابل می تواند بابت الباقی طلب خود به دادگاه دادخواست مطالبه وجه دهد. 

_{^{مستندات قانونی - انحلال عقد معامضه}}

ماده ۴۶۴ قانون مدنی
معاوضه عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین مالی میدهد به عوض مال دیگر که از طرف دیگر اخذ میکند بدون ملاحظه اینکه یکی از عوضین مبیع و دیگری ثمن باشد.

ماده ۴۶۵ قانون مدنی
در معاوضه احکام خاصه بیع جاری نیست.

ماده ۳۸۸ قانون مدنی
اگر قبل از تسلیم در مبیع نقصی حاصل شود مشتری حق خواهد داشت که معامله را فسخ نماید.

پاسخ داده شده توسط کارشنانس حقوقی ما